Jonathan Swift in “We have just enough religion (read Denomination) to make us hate, but not enough to make us love one another” ana chi khu ei Lamka lam te ading in dihvawt kasa hi. Kalkhat suan lei Bieh Inn, BD, M.Th joutha ahilou le US lutkhat umle Bieh Inn/Biehna khat igam ah kibelap chet chet. Abangchi dan?

Kristian/Gingtu kahi chi’n ikiletsahpi ua, ahin igam ah Kristian tawndan dia kilawmlou gensenglou muthei in um hi. Korupson en jual talei....Ofis khatpou ah korupson umlouna namu leh .....chia kichiam thei na khop ahita hi. Koite e Korupson ching? Bang jiah a Korupson um la?
I khotang hinkhua ua chindan hoiloupen khu korupson ahi. Korupson ziah in igam a zawnna ahat a, alangkhat ah mikhat leh nih in nopsahna zong amu veve uhi. Korupson ziah in laisiam hunkhop kham/sepna mulou um in, khamthei guithei te tawh kimawl hi. Korupson ziah ma in igam/ikhopi uah building inn leh car tha hateng in kibelap jung jung hi. Asiang tah in chilei building inn thupitah leh latest model car te leijaw nading a business bawl koima igam ah a um naisih a, igam zong tuabang a hausatna theikhop hial a business bawlthei na ding gam ahinaisih hi. Solkal in tahga-genthei panpi nading a scheme abawl sunsun te lah amudingtu ten mungai ta mongmong lou, solkal sepna khat awng taleh la asiampen apilpen ten mulou in sum tam pezou pen pen ten bailam tah in amu vazet tamawh uhi. Tamte zousia zong korupson ziah ma hizel ! Bangtanvei ei leh ei kihem a kisugenthei ding ihi uai?
Korupson in I society uah zung det kho sengta ahiman in isocial system teng uh apeidan adihthei non tasih a, koima’n dihtatna asui nonsih a, dihtatna tawh vaihawmte mimaw/apoisim bang a koi in a um ta uhi. Korupson ziah in igam uah azawngte zawng deudeu, ahau te hau deudeu in kideidan na asang deudeu ta hi. Korupson ziah ma in igam ah koima’n kinepna neinonlou in nu leh pa ten atate uh muntuam(Delhi, Shillong, Bangalore etc.) te ah saang inn kaisah in, hateng in sum athot zing ua, igam ah sum hahsatna lianpi atungta hi. Manipur pumpi zong chida vai in ei Lamka sung apat sang kai leh sepna sui a state tuam a um mi bangzat na simthei ei, na theiphahlou mibangzat a um diai. Tuateng hateng in mikhat ah dangka 3000 zel (atawmthei pen in) kithot zing taleh…….Lamka sung apat hakhat in sum bangzat akithot khia ei…? Tawm vawtlou ahi. Bangdia igam a sum hahsa lou ding la! Alut umlou a apawt ngenpi abou vele. Tua state tuam a kithotkhe te seki khat zong eigam hing nung lutkia nonlou hi.
I gam ah solkal sepna neilou mi kitamzaw a, tua ten thagum in neh leh tah sui uhi. Tua te ading in adiah in hindan hahsa hi. Niteng neh ding poimaw te control tu ding umlou bang in vanzuahtu ten kilawm asah bangbang un mantampi pi’n azuah uhi. Mipi vanzat hoipen BANDH nikhat maimai a umle zong vanman teng khang man atazen ve. Dukan teng pi’n nikhat zuah khop chetchet van alah zel uh adiai? Nikhat zuah khop chetchet la a Dukan hong koima a umsih ding hi. Ahile bang chidan a nikhat bandh ziah a mizawng niteng nehsui tawm te mantam pipi a van ileisah ula. Tua ivan leisah ula Bandh masang a izuah te tawh ilahna rate kibang hingal a. I Kristian thugin utawh kituah nasa nai. Tua dihloutah a ivanzuahna sum te apat sawm akhat (Tithe) bangchu dihtah a penalai. I muna uh dihlou in isawm akhat uh dih chi valong pen Pasian kipah in ahing gualzawl nadiai. Igam ah gualzawlna bang chin ahing lut mawng diai. Pasian khu mihing bang a lungtom hitazang leh eilawi pen sawt in kial (famine) in ishi ta ding uhi. Pasian leh mihing akibahlou adiah in ei Lamka mipi te’n kipahthu avel a igen ding uh ahi. I sawm akhat piahdan te uh dih nanle imudan te uh dihlou ahiman in ibiah nate uzong akhanglian thei sih a, gam zong ikehlianzou sih uhi. Gam kehlian zoulou ihiman un eima sung ah khat leh khat gam kilahna ahing hat ta hi. Sum hahsa ahiman in vaihawm tu ding kituna ahing um a, vaihawmtu utna in poimawlou a biahna (church) leh Pawlpi (organization) igam ah akibelap sah zel hi. Tuachin “koupawl ah hinglut in chia” kizawlna ahat mama tahi. Igam ah gingloute veinat na sang in gingtu te kimatna(seize) ahatzaw hi. A ziah pen amau church ah member atamjaw poule sawm akhat tam ding….sawm akhat tam means sum tam…..sum tam means……..(gen ngailou in nathei vele maw). I gam, I biahna kivaihawm dan en vangut mawng mawng ve….lungtun huai nasa nai, koi ziah hiva nachi ei?
Tuni chiang tan ah igam ah vaihawmna eite mama in ituta uhi. DC(Deputy Commissioner) tan a touthei ding zong hunkhop I um ta uhi. Solkal Office teng ah zong alianpen ihiloutawp in anihna-athumna chiang ah itouta uhi. Eima leh eima kivaihawm chilei zong chithei ahita hi. Ahivang in korupson pen sang deudeu hi. Eimi chia imaingal mama te khu nehgu siampen leh hatpen te a hi valong uhi. Tagah genthei kichi teng zong eimi ahi ua, tagah genthei panpi nadia solkal scheme hinglut thaimang te zong eimi ma ahi veve uhi. Eimi leh eimi kibawl tua chidan deu maw ! Thuhtah in sui sau deulei phattuamna mutu ding leh thaimangtu te bang kitanau himaithei nalaiset. Ei agam mite’n nehguhna ichin sihleh mituam (meitei, kol) te’n zong igam posting ahing pei chiang un negu ngam tuam lou ding uh a, tualeh koima gamtuam apat ei gam a sumte negu ding in ahing kuansih ding hi. Ahile nehgu ching govalmen ofisal te maw mipi te?
Hoitah in abul en in ngaitua vengveng talei, korupson kichipi koima officer khat mikhat jiah hilou in kei leh nang(mipi) jiah a um ahizaw hi. Korupson jiah in igam ah neh leh tah hahsatna a um a, neh leh tah hahsat jiah mah in korupson a um jel hi. Neh leh tah hahsat ziah in sepna deina ahat a, sepna dei mitam ahiman in mu teitei ding tupna lunggel ahat mama hi. Tua mu teitei utna lunggel in asia apha chi zong ngaitua nonlou in atup tangtun nading ahipoule by any means zah khoh salou in, mu teitei nading in neilou sa sa in innkal kitawi zen in vaisaite sum avaguh pia ta hi. Tuakhu society ading in nehguna (korupson) ahita a, apetu ading in ngetna (deisahna ngetna) ahia sum latu ading in favouritism (deisahtuamna) ahigiap hi. Tuachin sepna bangchi muthei ding e chi lampi um zousia mipi’n sui in, koipou in mu teitei utna lungtang anei chiat ta a, post 10 kilahna dinga mi 100 val ahitah chiang in asiampen/apilpen te nasan kimuangzou nonlou in mutei tei ding utna in deisahna ngen in sum avape ta ua, sum pia zong mihunkhop um ahiman in apetam pen chu deisahna tangtu ahi zel ta hi. “Peta un tuachin piah in um vate……” chia Biah inn thawlawm dawnchia isah bang dandeu un apetu inchu amu ngei ta hi. Amu teitei nading a asum piah pen inn leh lou teng zuahna apat ahiman in bangchileh tua sum kisung teng thatangbeh kamu thei diai chipen No. 1 ngaituana ahi ngal a, hateng a alaw(salary) apat ditkia ding chilah ashi tan a jong dinzou nailou ding ahiman in kilawm leh kilawmlou chi hitalou in sum kisung teng nungmu theina lampi umsun chu Korupson ahitamai hi. Kumkhat sung in building Inn itungzou vatvat mawh uhi. Tua sumte hei apat hing kipan hita?
Tualeh korupson kichi pen Dangka nehgu /piahguh sese hilou hi. Etsahna’n – mission skul khat ah sangsye sepna khat maimai awng tahen len, natapa/tanu pang ding a nadeisah mama jiah in athuneitu khat na inn ah ann neding in nahan a, sameh tuitah nanesah a, houlimpi in tua natapa/tanu pen sangsye ding a ching mama leh ama jong kilawp mama ahidan genpi in, tualeh na innsung uh hahsatdan te genkawm in aman(natanu/tapa) in sangsye in semle nehsuina nopdeu ding ahidan jong nagenpi hi. Tam jong korupson chikhat veve ahi. A dangte bang a a siing a saang a kipiahna ahilouvang in. Tam korupson hisih nachi theile pen gending um nonsih......igam a korupson a umding ma ahi. Na lungsim in bangdia tam korupson hi d la, “favouritism” abou vele chi vateh. Tam jiah mama ahi igam a korupson hatna. Favouritism kichi khu Korupson pianpi sanggam neujaw ahi. Tunia Nehgu ching nachi te’n jong genle Favouritism ahi chi ding uhi. Tuajiah in “kideisahtuamna” inei laisiah korupson bei ngai lou ding hi. Sil khat pou ah ‘merit’ a i et ua, munkhat pou a ‘first come first serve’ chia vai ihawmthei hun chiang un korupson pen ajung muat kipan ta ding hi. Mite sang in ken tang vang chi lungtang mipi ten inei laisia uh korupson bei lou ding a, amaute sang in kei tapa/tanu hijawle chi engsiatna lungtang inei laisia uh korupson bajam sau deudeu ding hi. Mipi ten keima/kei tapa/tanu in tang teitei hen chi lungtang ipaikhiah ding uh ahi. Angmakhualna,(Selfishness), Engsiatna(jealousy) chitegel maimai beh paikhiah sawmvai. I thuginbupi uh BIBLE in jong adeilou ahi.
Kristian dihtah kahi ikichile korupson gaal isatpat uh hun ahita (Bible in dihloutah a sum muna aguplam kitheikhalou hi). Korupson leh Kristian hindan akituahthei sih hi. I gam khantou ding ideile korupson gaal isatkhawm chiat uh hun ahita. Zomi Zogam chi’n chiltui kaizen in gen nanlei aphatuam ding a um sih a, State khat hina mu in, independence mu in, nation khat munanlei korupson gaal izaw masang phatuamlou ding hi. I gam hahsa deudeu ding a, azawng te zawng deudeu in ahaute hau deudeu ding hi.
Korupson bei na ding in koima dang mawpuahna ahisih a, kei leh nang(mipite) tung ah kinga liuliau a, I innsung, ibiahna, isepna leh imawpuahna khatpou a niteng in DIHTATNA tawh sempan tavai. Eite’n igam izuun lou leh koi in zuun ding, eite ikilungsiat lou le koi in hing lungsiat ding, eite idihtat lou le koi hing dihtat ding.
edit post

Comments

0 Response to 'KORUPSON'

Post a Comment

Leave me your opinion after reading my writings. Thank You.